Arkeologlar, Türkiye’nin güneydoğusundaki 12.000 yaşında bir taş tapınakta dikkat çekici bir keşif yaptı. Araştırmacılar, onbinlerce hayvan kemiğinden ve insan kafasını tutan diz çökmüş bir figürü tasvir eden bir heykel arasında etlerinden arındırılmış ve baştan arkaya doğru uzanan derin düz yivlerle oyulmuş insan kafatası kalıntılarını ortaya çıkardılar.
Oymalar bölgenin arkeolojik kaydında kafatası dekorasyonunun ilk kanıtıdır. Washington’daki Walla Walla’daki Whitman College’daki arkeolog Gary Rollefson “Bu tamamen yeni ve devam edecek bir modelimiz yok” diyor. Araştırmacılar oymaların amacının belirsiz olduğunu, ancak antik bir dini uygulamaya ait olabileceğini belirtti.
Göbekli Tepe olarak bilinen site, arkeologların medeniyetin kökenleri hakkında düşünme biçimini değiştirmiş durumda. Suriye sınırından uzakta, manzaraya sahip bir tepede yer alan bu yapıda, çok sayıda kabartma ile oyulmuş halka taşlarla çevrili, uzun T-şeklinde sütunlar içeren çok sayıda muhafaza alanı bulunuyor. Bu tür yapılar, insanlar için şu an için eşsizdir; tarımın veya hatta çanak çömleklerin öncülüğünde bir dönem. Araştırmacılar bir zamanlar karmaşık din ve toplumun tarımın erken dönem toplumların yiyecek fazlalığını garanti etmesinden sonra ortaya çıktığını düşünüyorlardı. Ancak, çoğu tarımdan önce gelen Göbekli Tepe bunun diğer bir yolu olduğunu öne sürüyor: Avcı toplayıcılar, törenler için toplandıkları yerde güvenilir bir gıda tedarikine sahip olmak için evcilleştirmeye başlamış olabilirler.
Sahadaki kazılar 1990’ların ortalarında başladığında, arkeologlar insan mezarlarını bulmayı umuyorlardı. Bunun yerine on binlerce hayvan kemiğini buldular. Karışık 700 küsur insan kemiğinin parçaları, taşların ve çakılların gevşek bir dolgusu boyunca dağılmıştı. Berlin’deki Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden bir antropolog olan ekip üyesi Julia Gresky “Alanların her yerinde, yapıların etrafında dağılmış durumda” diyor. “Hiçbir bireyi bir araya getiremiyoruz”
Şimdiye kadar analiz edilen insan kemik parçalarının yarısından fazlası kafatasından meydana gelmektedir. Science Advances’de bugün yayınlanan bir makalede, Gresky ve arkadaşları, her biri bir elin büyüklüğünde olmak üzere üç büyük kafatası parçasını tarif ediyor. Kemik üzerindeki kesik işaretler, birisinin eti çıkardığını ve daha sonra öne arkaya doğru ilerleyen derin, düz yivler ile kemik oyma işlemi yaptığını gösteriyor. Bir kafatasının içine açılmış bir delik vardı, oysa deliğin sadece yarısı korunmuştu. Gresky, “Oymalar birçok derin kesintiden ibarettir birileri bilerek yapmıştır” dedi.
Kafalar eksik veya başı kesilmiş sitenin taş sanatında da temsil edilmektedir. Bazı taş heykellerin başları bilerek kaldırıldı ya da elendi; Arkeologlar, “Hediye taşıyıcısı” olarak adlandırdıkları bir heykelin, insan kafasını tutan diz çökmüş bir figür olduğunu tasvir ediyor.
Kafatasları uzun bir geleneğin parçası olsa da, Anadolu’daki modern çağın ve günümüzdeki ilk örneğidir. Güneye doğru, günümüzde İsrail ve Ürdün’de Göbekli Tepe’nin döneminden önce, sırasında ve sonrasında yaşayan insanlar, kafataslarını iskeletten çıkardı ve onları özel defin sahalarında veya raflarda koruyorlardı. Bazıları sıva ile süslenmiştir. Ancak Göbekli Tepe’de olan farklıdır. “Parçaların bu şekilde işlenmesi son derece eşsiz. Rollefson, oymalarının yapıldığı veya açıldığı başka kafatasları bilmiyorum “diyor.
Göbekli Tepe’deki heykeller ve taş kabartmaların birçoğu, kuşların, avcıların ve böceklerin detaylı tasvirleri de dahil olmak üzere işçiliği veya sanatı için öne çıkıyor olsa da, kafataslarındaki izler farklı, daha sert bir oyma sınıfına ait gibi görünüyor. “Derin yarıklar, ama güzel yapılmmış. Birisi bir kesim yapmak istedi, ancak dekoratif bir şekilde değil, “diyor Gresky. “Onları farklı olarak işaretlemek ya da dekoratif unsurları düzeltmek ya da kafataslarını bir yere asmak olabilir.”
Sitedeki diğer eserler, başı kesilen bir insan heykeli (solda) ve elinde insan kafasını tutan bir hediye taşıyıcı da dahil.
Dieter Johannes ve Klaus Schmidt, Göbekli Tepe Arşivi, DAI
Amaçları ne olursa olsun, oymalar kafataslarını belirgin olarak işaret ediyor gibi görünüyor: Göbekli Tepe’de düzinelerce başka kafatası parçası oyma veya kesme izine rastlanmadı. Bu, bu kafataslarının, bir şekilde, sahiplerinin ölümlerinden sonra seçildiğini öne sürüyor. Gresky, “Onlar gerçekten özel, bu üç kişi” diyor. Kafatasları, ata ibadetinin bir parçası olarak ya da ölü düşman kalıntılarını göstermek için kupa olarak gösterilmiş olabilir.
Araştırmacılar kafatasının ne için olduğunu söyleyecek yeterli delil yok ve asla da olmayabilir, diyor: “Yazıdan binlerce yıl önceydi, bu yüzden gerçekten bilemezsiniz. İşaretler kasıtlı gibi görünüyor. diyor.
Arkeologlar, uygulamanın oradaki ritüellerin ortak bir parçası olup olmadığını daha iyi anlamak için sitede daha fazla kafatası parçası bulmayı umuyor. Bu arada oyulmuş kafatasları çevreleyen gizemi derinleştiriyor. Rollefson, “Örneğin genişlemesini umuyoruz, ancak Göbekli Tepe ile ortaya çıkan her şey daha önce düşündüğümüz şeyi yok ediyor” dedi. “Bu malzemeleri bulmak güzel, ama bunu anlamak da güzel.”
Kaynak:Tıkla
Bu makaleyi 4 dakikada okuyabilirsiniz.
Moleküler Biyoloji ve Genetik
