Kedi, kuş, koyun gibi hayvanlarda yaygın olarak bulunan bir parazit, enfekte ettiği farelerin evrimsel olarak genlerine kodlanmış olan yırtıcılara karşı korkusunu ortadan kaldırabiliyor! Hepimiz beyinleri ele geçiren parazitler hakkında bir şeyler duymuşuzdur. Bu parazit, fareler için kedilere karşı cesurluk aşılasa da hikâyenin tamamı bu kadar iç açıcı değil.
Ocağın 14’ünde Cell Reports dergisinde yayınlanan çalışmaya göre araştırmacılar, tek hücreli parazit olan Toxoplasma gondii bir kere beyin içerisine girdiği zaman, enfekte olmuş farenin birden fazla tehlikeli senaryo karşısında “umursamaz” davrandıklarını belirtmiş. Sağlıklı fareler, açık alanlarda bulunmak yerine toprak altı, kiler gibi ortamlarda kendilerini daha rahat hissettikleri için açık alanlardan kaçma eylemi gösterirler. Açık alan deneylerinden alınan sonuçlar enfekte olmuş farelerin, açık alanlardan kaçma eylemi göstermek yerine, ortamı meraklı tavırlar içerisinde gezinerek zaman harcadıklarını kayıt altına almış.
Davranışsal deney olan “kafes içerisinde el” uygulaması için bir araştırmacı kafesin içerisine elini koyarak fareleri gözlemlemiş. Enfekte olmuş fareler araştırmacının elini dürterek ilgi gösterirken; sağlıklı fareler kafesin diğer ucuna doğru kaçma eylemi göstermiş. Doğal hayat şartlarına en yakın ortamı oluşturarak, bir başka davranışsal deney daha gerçekleştiren araştırmacılar, boş bir kafes içerisine uyuşturulmuş sıçan yerleştirmişler. T. gondii barındıran fareler, uyuşturulmuş sıçan (bir fare avcısı) karşısında bile tavırlarını bozmayıp, etkilenmemişler. Ek olarak enfekte fareler, guinea domuzunun ve tilkilerin bıraktıkları kokularını aldıkları zaman, kokunun kaynağını araştırmaya yönelik daha fazla zaman harcamışlar, sağlıklı fareler ise kokuyu aldıkları gibi stres belirtileri göstermişler.
Araştırmacılar, beyindeki parazit kistlerinin miktarının fare beynindeki enfeksiyonun şiddetiyle doğrudan orantılı olduğunu ve davranış değişikliklerini izlediğini belirtiyor. Yapılan deneylerin sonuçlarına göre oluşan kist yapıları farenin beyin içi kimyasal değerlerini bozarak anksiyete, depresyon ve stres gibi duygularını kontrol eden sistemlerde değişikliklere neden olmakta.
Parazit, yalnızca konağının bağırsak sistemine ilerleyerek üreme döngüsünü devam ettirebilmekte. Diğer canlılar, enfekte olmuş canlının dışkısına direkt veya dolaylı yoldan etkileşime geçerse, enfekte olma riskine sahip. Bu aşamada parazit, konağın vücudunda yayılarak, beyin hücrelerinde kist yapılarını oluşturur.
İnsanlar için t. gondii kaynaklı hastalıklardan korunmak adına çiğ ya da az pişmiş et tüketilirken dikkat edilmeli, eller sıklıkla yıkanmalı, toprakla uğraşırken veya evcil hayvanın kumu değiştirilirken eldiven giyilmeli. Evcil hayvanımın diyetine dikkat edilmeli ve tüketilecek meyve-sebzelerin iyi yıkandığından emin olunmalı.
Dünya çapında t. gondii üzerine fazlaca deneyler ve çalışmalar yürütülmekte. Bazı çalışmaların sonuçları görmezden gelinmemesi gereken bulgulara sahip. İnsan beynindeki t. gondii paraziti ile dikkatsizlik, intihara meyilli olmak ve zihinsel bozukluklar (özellikle şizofreni) gibi rahatsızlıklarla bağlantısı olduğuna inanılıyor. Bazı özel şirketler ise özellikle fobi ve anksiyeteden muzdarip hastalar için ilaç üretmeye çalışıyor.
Yapılan çalışmanın makalesine bu link üzerinden ulaşabilirsiniz:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31940479-neuroinflammation-associated-aspecific-manipulation-of-mouse-predator-fear-by-toxoplasma-gondii/
- M. Boillat et al. Neuroinflammation-associated aspecific manipulation of mouse predator fear by Toxoplasma gondii. Cell Reports. January 14, 2020. doi: 10.1016/j.celrep.2019.12.019.4
- Şizofreni ve Toksoplazma gondii ilişkisini açıklayan makaleye buradan ulaşabilirsiniz: http://tmc.dergisi.org/pdf/pdf_TMC_465.pdf
Bu makaleyi 3 dakikada okuyabilirsiniz.
23, Kova, Ankara, INFJ-A
Özel Arı Fen lisesi 2015
Üsküdar Üniversitesi | Moleküler Biyoloji ve Genetik 2019
Anadolu Üniveritesi | Web Tasarımı ve Kodlama 2021
İlgilendiğim alanlar: Nörobilim (gelişimsel nörobiyoloji, nörodejeneratif hastalıklar, bilişimsel nöroloji ve hesaplamalı sinirbilim), astrobiyoloji, immunoloji, moleküler biyoloji
TR
———————————————–
EN
23, Aquarius, Ankara, INFJ-A
Private School of Arı Science Highschool 2015
Uskudar University | Molecular Biology and Genetics 2019
Anadolu University | Web Design and Coding 2021
Interested areas: Neuroscience (developmental neurobiology, neurodegenerative diseases, cognitive neuroscience, and computational neurobiology), astrobiology, immunology, and lastly (as expected) molecular biology
Yönetici 