Müzik, bilindiği gibi herkes tarafından sevilen, organize sesler dizisidir. Beyine müzik bilgisi verildiği zaman duygusal çağrışımlar kurulur ve değerlendirilir. Yapılan çalışmalar müziğin, hastalar üzerinde bazı biyokimyasal faktörleri etkileyerek stresi azalttığını bildirmişlerdir. Genel olarak stresi azaltmak, immun sistem ve duygularla ilgili ilgili işlevlerde yararlıdır. Bu biyokimyasal moleküller nörotransmitter, hormonlar, sitokinler ve peptidler gibi aracı moleküllerdir.
Bu derleme makalede öncelikle müziğin yani ritimli titreşimlerin, bitkiler, tek hücreli ökaryotlar ve prokaryotlar üzerindeki etkilerine değinilecektir. Sonrasında hayvan biyoloijisinde hücre ve organ bazında farklı yönlerinden, bazı gürültünün zararlı etkileri bahsedilecektir.
Bitkiler Üzerindeki Etkisi
Bitkilerin büyümesi, gelişimi ve çimlenmesinde ses dalgaları da etkilidir. Ayrıca bitkilerin ses dalgaları patojenlere karşı immuniteyi arttırdığı ve kuraklığa karşı toleransını kabul edilir. Hücresel seviyede ise mikrofilamentlerin yeniden düzenlenmesi çözünebilir poliaminler ve şeker moleküllerinin seviyesinde artış, bazı proteinlerin aktivitesini modifiye etmede ve belirli genlerin transkripsiyonlarını düzenler.
Çin lahanası ve salatalık ultrason, klasik müzik ve yüksek seslere maruz kaldığında poliamin seviyesinde önemli derecede artış ve bunu takiben oksijen alımında artış, fakat C vitamini seviyesinde bir değişim gözlenmemiştir. Bunun sonucunda çevresel stres olarak kabul edilen akustik stres, özellikle bazı genlerin down regülasyonunu tetiklemiştir.
Tek hücreli Organizmalar Üzerindeki Etkisi
Tek hücreli organizmalar olan ökaryotik ve prokaryotik hücrelerde, müziğe duyarlılığı mikroorganizma aktiviteleri ve canlılıkları üzerinde etkilidir. Örneğin E. coli’de işitilebilir ses, normal koşullar altında koloni oluşumunu ve ozmotik stresin inhibitör etkisini arttırır. Hint müziğine maruz bırakılan bakteri ve mayalarda büyümelerinde pozitif etki göstermiştir. Ancak bir bakteri türü olan Serratia marcescens negatif etki göstermiştir. Genel olarak müzik formundaki duyulabilir sesler bakteri ve mayalarda büyüme, metabolizma ve antibiyotik duyarlılığında etkilidir.
Hayvanlardaki Etkileri
Tüm organizma üzerinde bazı etkileri
İnsanlarda ve diğer hayvanlarda etkisi farklıdır. Müzik dinlemek insanları rahatlatıyor. Bir kişi müzik dinledikten sonra kandaki mononukleer hücreleri ve morfin 6-glukuronid seviyesinde yükselme; IL-6 seviyesinde düşüş, IL-1b, IL-10 ve kortizol seviyelerinde bir değişim olmamıştır. Plazmadaki sinyal molekülleri değişme ve psikolojik değişim de sağlanmış olur. Civcivlere yapılan bir deneyinde, klasik müzik dinletilmiş ve stresi azalttığı ancak psikolojik bir değişim gözlenmemiştir.
Müzik beynin embriyonik gelişiminde önemlidir ve insan nöronlarında nörogenez, rejenerasyon ve tamiri kolaylaştırır. Hamile ratlarda müzik, hipokampusteki nörogenezi arttırır ve mekansal öğrenme yeteneğini geliştirir. Fakat gürültü yani organize olmayan sesler topluluğu tam tersi etki yapmıştır.
Felç geçirmiş, Alzheimer ve Parkinson hastalarında müzik terapisi uygulandığında patolojik olarak immun sistemdeki natüral killer (NK) hücreleri aktivitesi ve yüzdeleri bağımsız bir şekilde artmıştır. Benzer bir şekilde vurmalı ritmik sesler natural killer (NK) hücreleri artmış ve DHT (dehydroepiandrosterone) /kortizol oranları artmış fakat diğer parametrelerde değişiklik olmamıştır.
Hücre kültürü veya izole hücreleri üzerindeki etkisi
Klasik müzik kırmızı kan hücrelerinde deformasyonu arttırıyor. İnsan kan hücrelerindeki membran proteini olan adenilat kinazın aktivitesinin giderek azalmasına sebep olur. Yani, müzik hücresel elektrik yüklerini düzenler.
İnsan osteoartrit kondrositlerinde in vitro ortamda elektromanyetik alanda düşük frekanslara maruz kaldığında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Müzik kıkırdak dokuda biyomarkerların tanımlanmasına yardım eder ve osteoartrit hastalıklarında yeni yaklaşımlara izin verir fakat dikkatli olmak gerekir.
Müziğin etkileri in vitro meme kanserinden türetilen MCF-7 tümör hücrelerinde boyut ve taneciklerini değiştirir ve hormon bağımlı reseptörlerini modüle eder. Müziğin etkisi akciğer kanserinde metastaz gelişimini sınırlandırmıştır.
Gürültünün zararlı etkileri
Müziğin hücreleri üzerine özel bir etkisi vardır fakat gürültü, hoş olmayan sesler kulağımızda hücresel seviyede de rahatsız eder. Ratlarda yapılan bir çalışma 1 ay boyunca titreşimli seslere maruz bırakılan beyin dokusu epitelyal hücreleri patolojilerinde normal hücrelere göre apoptotik hücre sayısı azalmıştır.
SONUÇ
Yapılan çalışmalar gösteriyor ki ritimli sesler canlılarda hücresel seviyede bazı değişikliklere yol açıyor. Tabi bu değişiklikler organize olmuş titreşimlerden oluşuyorsa pozitif yönde. Eskiden bazı hastalıklarda kullanılan müzikle terapi ve bunun sonucunda psikolojik veya fiziksel rahatsızlıklarından kurtulanlar da göz ardı edilemez. Bu çalışmalar daha fazla yapılmalı ve deney sonuçları üzerine çalışılmalıdır. Müziğin canlılardaki fizyolojik ve terapatik uygulamaları geliştirilmelidir.
İLERİ OKUMA İÇİN:
Bu makaleyi 4 dakikada okuyabilirsiniz.
Sıla Başak Yalınkılıç 
Evrim Özdemir 
Yönetici 