Doğada kendiliğinden oluşması mümkün olmayan çoğunlukla farklı biyolojik türlerden elde edilen DNA moleküllerinin, genetik mühendislik teknolojisiyle kesilmesine ve elde edilen farklı DNA parçalarının birleştirilmesi işlemlerini kapsayan teknolojiye rekombinant DNA teknolojisi denmektedir. Amaç, hedeflenen bir genin büyük miktarlarda üretimini veya hedeflenen bir geni ifade etmeyen bir hücrenin, o hedeflenen geni ifade edebilmesini sağlamaktır.

Rekombinant DNA teknolojisi ile hedeflenen DNA özel restriksiyon enzimleriyle kesildikten sonra elde edilen bölgeler taşıyıcı bir vektörün (bakteri plazmidleri gibi) içine yerleştirilir. Eklenen bu molekül daha sonra bakteri hücrelerine aktarılarak, DNA molekülünün seri üretimi sağlanır. Böylece bakterilerin çoğaltılmasıyla istenilen DNA parçasının sınırsız sayıda üretimi de sağlanmış olur. İlaç geliştirmede uygulanan bu yöntem sırasıyla şu aşamalardan oluşur; DNA izolasyonu, elde edilen DNA’da istenilen gen bölgesinin belirlenmesi, genin çıkartılması, vektör DNA elde edilmesi, çıkartılan gen DNA ile vektör DNA’nın birleştirilmesi, uyumlu konak hücrelere Rekombinant DNA yerleştirilmesi, konakçı hücrelerden Rekombinant DNA replikasyonu ve ekspresyonu, mutant hücrelerden oluşan genlerin izolasyonudur. Aslında biyoteknolojik ilaçların geliştirilmesindeki süreç geleneksel ilaç geliştirmeden çok farklı değildir. Aralarındaki en önemli fark etkin madde üretiminin biyoteknolojik yöntemlerle yapılıyor olması ve her aşamada daha ayrıntılı, gelişmiş tekniklere ihtiyaç duyulmasıdır. Günümüz farmatösik ürün pazarında, çok sayıda rekombinant ürün bulunur. Bu ürünlerden başlıcaları; büyüme faktörleri, eritropoietin, trombopoietin, platelet büyüme faktörleri, kemik morfojenleri, miyotropin; sitokinler…

2009 yılında ilk transgenik ticari hayvan olan keçi üretilmiş ve bu keçiden Biotherapeutics firması tarafından kanın pıhtılaşmasını önleyen bir ürün olan ATryn GTC üretilmiştir. İnsan antitrombin genleri mikroenjeksiyon yöntemi kullanılarak keçi embriyolarının hücre çekirdeklerine aktarılmış ve keçi süt bezlerinden insana özgü antitrombin elde edilecek hale getirilmiştir. Ayrıca ATryn, genetiği değiştirilmiş hayvanlardan üretilen ilk ilaç olma özelliğini de taşımaktadır. 2010 yılında Hollanda’da ikinci ticari transgenik hayvan olan tavşan kullanılmaya başlanmıştır. Söz konusu transgenik tavşan sütünden geliştirilen ilaç “hereditary angioedema” adı verilen rahatsızlığına karşı başarı ile kullanılmaktadır.

Hayvan, bitki veya mikroorganizma kaynaklı üretilen ve saflaştırılan spesifik proteinler çeşitli amaçlar için kullanılır. Bu alanda elde edilen en önemli ürünler; rekombinant DNA teknolojisi yardımıyla üretilen koruyucu aşılar (hepatit B vb.) ile rekombinant tedavi proteinleridir (büyüme hormonu, insülin vb.).

Rekombinant antikor; fonksiyonel antikorların bakteriyel ekpresyon alanındaki ve kodlanmış polipeptit fenotipleri kullanarak gen havuzundan gen seçme metodlarındaki gelişmeler antikor teknolojisindeki yeni bir atılımdır. Şimdilerde, istenilen antikor fragmentlerini ekpresse eden konak hücreleri seçmek için antikor gen havuzları ile birlikte fajlar geniş şekilde kullanılır. Bu tip gen havuzları ya doğal kaynaklardan (insanın plazma hücrelerinden veya bağışık hayvanların dalaklarından) elde edilir ya da genetik mühendisleri tarafından sentezlenirler. Sonuncusu saf kütüphaneler oluşturmak için kullanılmıştır ve bu kütüphaneler herhangi belirli bir antijen için kullanılabilir. Aynı şekilde rekombinant DNA teknolojisiyle aşı üretimi de birçok hastalıktan korunmak adına fayda sağlamıştır.

Sonuçta olarak biyoteknolojik ilaçlar geleneksel ilaçlara göre kalite ve güvenlik bakımından daha yüksek standartlara sahiptirler ve yakın gelecekte geleneksel ilaç tedavisinin yerini biyoteknolojik ilaçların alması beklenmektedir.

 

 

 

 

 


Kaynakça ve daha fazla bilgi için:

https://dergipark.org.tr/download/article-file/391014

100515.pdf erişimi için tıklayın

Facebook Yorumları

Bu makaleyi 3 dakikada okuyabilirsiniz.
Bu gönderiyi beğendiniz mi ?
  • Fascinated
  • Happy
  • Sad
  • Angry
  • Bored
  • Afraid

Related Post

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir